Παιδική παχυσαρκία

Η παιδική παχυσαρκία είναι μια πολύπλοκη ασθένεια που οφείλεται σε κακής και φτωχής ποιότητας διατροφή και σε έλλειψη σωματικής δραστηριότητας. Παχύσαρκο θεωρείται το παιδί εκείνο που έχει υπερβολική άθροιση λίπους του ενεργειακού ισοζυγίου. Το βάρος του είναι 10, 20 ή 30 κιλά περισσότερα απ΄ το κανονικό ή παραπάνω. Η παιδική παχυσαρκία ανήκει στις κύριες αιτίες που ευθύνονται για θανάτους και χρόνιες ασθένειες. Επιπλέον, μπορεί να επηρεάσει άμεσα τόσο την κατάσταση θρέψης όσο και την ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων.

Η παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα και την Ευρώπη

Η παιδική παχυσαρκία και υπερβαρότητα καθορίζεται από το ύψος και το βάρος του παιδιού και υπολογίζεται από το Δείκτη Μάζας Σώματος (Δ.Μ.Σ.), (βάρος/ύψος²) ο οποίος προσαρμόζεται βάση την ηλικία και το φύλο. Με βάση στατιστικά δεδομένα του 2016 στις ηλικίες 5 έως 9 ετών η Ελλάδα εκτιμήθηκε ότι έχει ποσοστό υπέρβαρων 41% (αγόρια 45,2% – κορίτσια 36,5%), αρκετά πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο 29,5% (αγόρια 32,1% – κορίτσια 26,6%). Το ποσοστό παχύσαρκων παιδιών 5-9 ετών στην Ελλάδα εκτιμήθηκε σε 17,8% (αγόρια 21,2% – κορίτσια 14,2%), έναντι μικρότερου μέσου ευρωπαϊκού όρου 11,6% (αγόρια 14% – κορίτσια 9,1%). Αναφορικά με τους εφήβους (10-19 ετών, με βάση στοιχεία 2016), το ποσοστό υπέρβαρων στην Ελλάδα υπολογίστηκε σε 35,3% (αγόρια 39,2% – κορίτσια 31,3%). Αναφορικά με την Ευρώπη, ο μέσος όρος της υπολογίζεται στο 24,9% (αγόρια 26,7% – κορίτσια 22,9%). Το ποσοστό των παχύσαρκων εφήβων στη χώρα μας εκτιμήθηκε σε 11,7% (αγόρια 14,4% – κορίτσια 8,8%) έναντι μέσου ευρωπαϊκού όρου 7,1% (αγόρια 8,6% – κορίτσια 5,6%).

Ποιοι είναι οι λόγοι που εμφανίζεται η παιδική παχυσαρκία;

Τα κύρια αίτια για την ύπαρξη της παιδικής παχυσαρκίας είναι ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η αυξημένη πρόσληψη τροφής και κυρίως η ελλιπής άσκηση (θετικό ισοζύγιο ενέργειας). Οι παράγοντες που συμμετέχουν στη δημιουργία των νέων συνθηκών και συμβάλλουν στην αύξηση της παχυσαρκίας στα παιδιά είναι διεθνείς, εθνικοί, κοινοτικοί, σχολικοί, οικογενειακοί και ατομικοί. Το βελτιωμένο κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο των ανθρώπων και η αστικοποίηση άλλαξαν τις διατροφικές συνήθειες (fast food, γλυκά, λιπαρά).

Ο αυξημένος χρόνος παρακολούθησης τηλεόρασης, ο μειωμένος ελεύθερος χρόνος παιδιών και γονέων, η μετακίνηση μόνο με αυτοκίνητο και ποτέ με τα πόδια ή με ποδήλατο σε συνάρτηση με την απουσία χώρων άθλησης και την εξαφάνιση της αλάνας συμβάλλουν στη μείωση της φυσικής δραστηριότητας και παράλληλα στην αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας.

Συνέπειες για την υγεία σε νέους με παιδική παχυσαρκία

Η παιδική παχυσαρκία και η «συμβίωση» με αυτή, αυξάνει τον κίνδυνο για πολλές χρόνιες ασθένειες. Η παχυσαρκία στα παιδιά έχει αυξημένες πιθανότητες να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία ακόμη πιο δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία λόγω της εναπόθεσης λίπους για ακόμα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Όλα τα παραπάνω μπορούν να αποδειχθούν από την ανακοίνωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που δημοσιεύθηκε το 1998. Σε αυτήν αναφέρεται πως κάθε παχύσαρκο άτομο χάνει 9 χρόνια από την ζωή του. Επομένως, μπορούμε να καταλάβουμε πως οι επιπτώσεις αυτού του τρόπου ζωής για τους νέους είναι πολυάριθμες και μακροχρόνιες.

Τι επιπλοκές μπορεί να δημιουργήσει η παιδική παχυσαρκία;

Η παιδική παχυσαρκία είναι ένα σοβαρό πρόβλημα αφού συνοδεύεται από σοβαρές επιπλοκές, τόσο άμεσες όσο και απώτερες. Είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ2). Είναι πλέον γνωστό ότι ο ΣΔ 2 και το Μεταβολικό Σύνδρομο έχουν τις ρίζες τους σε ηλικίες που τα παιδιά πηγαίνουν ακόμα δημοτικό και λύκειο. Ο ΣΔ 2, νόσος άγνωστη στα παιδιά και στους έφηβους, αυξάνεται με επικίνδυνο ρυθμό, αποτελώντας το 8-45% των νεοδιαγνωσθέντων περιπτώσεων ΣΔ στις ηλικίες αυτές. Ένα μεγάλο ποσοστό νέων που περνούν παιδική παχυσαρκία θα γίνουν μελλοντικά παχύσαρκοι ενήλικες και θα ανήκουν στους ασθενείς με Μεταβολικό Σύνδρομο.

Ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό δεδομένο για την παιδική παχυσαρκία είναι ο αυξημένος κίνδυνος πρόωρου θανάτου στην ενήλικη ζωή, κυρίως από καρδιαγγειακά νοσήματα. Αυτός ο κίνδυνος υπάρχει ανεξάρτητα από το αν ο νέος με παιδική παχυσαρκία χάσει τα περιττά κιλά. Προδιαθέτει επίσης για πρώιμη ήβη, πολυκυστικές ωοθήκες, υπογοναδισμό, υπερλιπιδαιμία, υπέρταση, βρογχικό άσθμα, σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο, χολολιθίαση, σπειραματονεφρίτιδα, μυοσκελετικές παθήσεις, ενδοκράνια υπέρταση. Αξιοσημείωτες είναι και οι ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις της παχυσαρκίας. Η παχυσαρκία στα παιδιά οδηγεί σε αρνητική εικόνα του νέου για το σώμα του κι αυτή με τη σειρά της σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνική απομόνωση, τάση για εξαρτήσεις, αγχώδεις εκδηλώσεις κατάθλιψης, κοινωνικό στιγματισμό, κυρίως σε εφήβους.

Η πρόληψη για να αποφευχθεί η παιδική παχυσαρκία πρέπει να ξεκινά νωρίς στη ζωή του παιδιού, ακόμη και από όταν αυτό ξεκινάει να πηγαίνει στο νηπιαγωγείο. Η εκπαίδευση των γονέων για υγιεινή διατροφή και φυσική δραστηριότητα είναι αναγκαία. Παράλληλα με την παρέμβαση στο επίπεδο της οικογένειας, χρειάζονται εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες (αγωγή υγείας στα σχολεία, επαγγελματίες υγείας), βελτίωση της πληροφόρησης (σήμανση τροφίμων, έλεγχος διαφήμισης), παροχή και ενθάρρυνση πιο υγιεινού διαιτολογίου, (επιστροφή στη Μεσογειακή διατροφή), παροχή ευκαιριών για αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και όπου χρειαστεί ψυχολογική υποστήριξη ώστε να υπάρξουν θετικές αλλαγές.

Πως μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να αντιμετωπίσει την παιδική παχυσαρκία;

Για να βοηθήσετε το παιδί σας να καταπολεμήσει την παιδική παχυσαρκία και να αποκτήσει υγιές βάρος σώματος, πρέπει να το ενθαρρύνετε να τρώει υγιεινές τροφές και να ασκείται. Οι αλλαγές αυτές στο τρόπο ζωής μπορεί να είναι δύσκολες, ειδικά στην αρχή, όμως είναι εφικτές. Παρακάτω αναγράφονται μερικοί από τους τρόπους με τους οποίους κάθε γονέας μπορεί να βοηθήσει στο να αντιμετωπιστεί η παιδική παχυσαρκία:

Ενθαρρύνετε το παιδί σας να τρώει σωστά και να γυμνάζεται.

Για να αντιμετωπίσει το παιδί σας την παιδική παχυσαρκία και να διατηρηθεί υγιές και δυνατό, πρέπει να τρώει υγιεινά και να γυμνάζεται. Βάλτε όριο στο χρόνο που το παιδί σας περνά μπροστά σε οθόνες και ενθαρρύνετε το να γυμνάζεται 1 ώρα ή και περισσότερο κάθε μέρα.

Όσον αφορά τις διατροφικές συνήθειες, τα κατεψυγμένα φρούτα ή λαχανικά εξυπηρετούν αυτό το σκοπό, όχι όμως οι φρουτοχυμοί. Μια μερίδα είναι συνήθως ένα ολόκληρο φρούτο (πχ ένα μήλο ή μια μπανάνα) ή μισή κούπα λαχανικών. Αν στο παιδί σας δεν αρέσουν τα φρούτα ή τα λαχανικά ξεκινήστε σταδιακά. Δώστε εσείς το καλό παράδειγμα τρώγοντας υγιεινά και ενθαρρύνετε το παιδί σας να συνεχίζει να τα δοκιμάζει.

Ζητείστε βοήθεια από τον παιδίατρο σας για να αντιμετωπίσετε την παιδική παχυσαρκία.

Για να αποφευχθεί η παιδική παχυσαρκία χρειάζεται να τηρείτε τα προγραμματισμένα ραντεβού, ώστε να παρακολουθείται ο Δείκτης Μάζας Σώματος του παιδιού σε τακτική βάση. Ενημερώστε τον/την παιδίατρο σας, αν δεν καταφέρνετε να πετύχετε τους στόχους σας. Ο/Η παιδίατρος μπορεί να σας βοηθήσει να ξεκινήσετε ή να σας δώσει μερικές έξυπνες ιδέες. Μπορεί να σας συστήσει να επισκεφτείτε έναν διαιτολόγο. Ο διαιτολόγος μπορεί να σας βοηθήσει να διαλέγετε υγιεινές τροφές και να τηρήσετε την κατάλληλη διατροφή για παιδική παχυσαρκία. Aν το επιπλέον βάρος σώματος κάνει το παιδί σας να αισθάνεται λυπημένο, ανήσυχο ή αντιμετωπίζει προβλήματα στο σχολείο. Ζητήστε από τον/την παιδίατρο σας να σας βοηθήσει.

Καθορίστε ένα συγκεκριμένο και σωστό πρόγραμμα ύπνου.

Για να προωθήσετε ύπνο επαρκή, βοηθάει να θέσετε συγκεκριμένες ώρες ύπνου και ξυπνήματος σε καθημερινή βάση – ακόμα και τις μέρες των αργιών. Είναι επίσης καλή ιδέα να καθιερώσετε ήσυχες δραστηριότητες πριν τον ύπνο. Προσπαθήστε να μην αφήνετε το παιδί σας να βλέπει τηλεόραση ή να παίζει με ηλεκτρονικά παιχνίδια ακριβώς πριν την ώρα του ύπνου.

Αρκετές μελέτες συμπεραίνουν ότι η παιδική παχυσαρκία επηρεάζεται άμεσα από το πρόγραμμα ύπνου. Τα παιδιά που δεν κοιμούνται αρκετά είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν παιδική παχυσαρκία. Γενικά παιδιά 3-5 χρονών χρειάζονται 10-13 ώρες ύπνου την ημέρα (συμπεριλαμβανομένου και του μεσημβρινού ύπνου). Τα μεγαλύτερα παιδιά θα πρέπει να έχουν 9-12 ώρες ύπνου την ημέρα ενώ οι έφηβοι θα πρέπει να κοιμούνται 8-10 ώρες.

Εμπλέξτε όλη την οικογένεια για μια πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας.

Αν στο σπίτι υπάρχουν ανθυγιεινές τροφές το παιδί σας είναι πιθανό να τις φάει, παρότι θα του λέτε να μην το κάνει. Στις ανθυγιεινές τροφές περιλαμβάνονται τα τσιπς, γαριδάκια, μπισκότα,, κρεμώδη γλυκά και πολλά άλλα σνακ του εμπορίου. Δεν πειράζει το παιδί σας να τρώει  που και που ανθυγιεινά, αλλά όχι συχνά. Η κατανάλωση τέτοιου είδους τροφών συμβάλλει επικίνδυνα ώστε να εμφανιστεί η παιδική παχυσαρκία.

Προσπαθήστε ο καθένας στην οικογένεια να τρώει πιο υγιεινά και να γυμνάζεται περισσότερο, ακόμα και αν έχει φυσιολογικό βάρος. Δοκιμάστε τις φυσικές δραστηριότητες όλοι μαζί σαν οικογένεια. Αυτό μπορεί να είναι τόσο απλό, όπως να πάτε στην παιδική χαρά ή να κάνετε μια βόλτα μαζί. Ας αντιμετωπίσουμε την παιδική παχυσαρκία συλλογικά και πιο αποτελεσματικά.